آرامگاه خیام
آرامگاه عمر خیام (گشایش: ۲ آوریل ۱۹۶۳م/ ۱۲ فروردین ۱۳۴۲) جای‌دفنِ عمر خیام، گیراترین جای گردشگری نیشابور و نمونه برجسته معماری نوین ایرانی است که طراحِّ آن هوشنگ سیحون بود و آن را در ۶ شهریور ۱۳۴۱ پایان داد. طرحش برگرفته از زندگی، زمانه و اندیشه‌های عمر خیام است که بر هر سه «ریاضی‌دان»، «اخترشناس» و «شاعر» بودنِ خیام استوار است و سازه‌های پیرامون آرامگاه، به پیشه پدری خیام (خیمه‌دوزی) رویکرد دارد؛ ۲۲ متر بلندا دارد؛ پیکربندی‌اش بتنی با هسته فلزی است؛ در باغی در حومه شهر نیشابور جای دارد که آرامگاه و مسجد محمد محروق نیز در آن برپاست که به‌عنوان یک امامزاده نزد مسلمانان شیعه گرامی داشته می‌شود.
*** *** *** *** *** *** *** ***
آرامگاه عطار نیشابوری
آرامگاه عطار نیشابوری بنایی است تاریخی که در دوره تیموری توسط امیر علیشیر نوایی بر روی قبر عطار نیشابوری ساخته شد.
فریدالدین عطار نیشابوری شاعر و عارف نامی ایران در حدود سال ۵۴۰ هجری متولد و در سال ۶۱۸ درگذشت. آرامگاه وی در خیابان عرفان واقع در نیشابور کنونی هر ساله پذیرای علاقمندان به ادب و فرهنگ ایرانی است. آرامگاه عطار از بناهای دوره امیر علیشیر نوایی است و در سده نهم هجری ساخته شده‌است. بنای کنونی آرامگاه دارای هشت ضلع و گنبدی کاشی کاری شده و چهار در ورودی است. در نمای بیرونی آن چهار غرفه کاشی کاری شده تعبیه شده‌است و در وسط بقعه، قبر عطار و یک ستون هشت ترکی به ارتفاع ۳ متر وجود دارد. عطار چنان‌که از نامش پیدا است، در نیشابور دکان عطاری داشت و در حمله مغول به نیشابور کشته شد. وی یکی از پرکارترین شاعران ایرانی به‌شمار می‌رود و بنا به نظر عارفان در زمینه عرفانی از مرتبه‌ای بالا برخوردار بوده‌است. بیت
از آثار زبانزد عطار می‌توان تذکرة الاولیا و منطق الطیر را نام برد.
*** *** *** *** *** *** *** ***
مسجد قدمگاه
مسجد و زیارتگاهِ قدمگاه در نیشابور، از مسجدهای صفوی است که به دستور اسماعیل صفوی بنا شد، به جای بنای قدیمی‌تری، ساخته شده است. با توجه به کتیبه کاشی کاری گنبد به نظر می‌رسد کار تزئینات یا تعمیرات بنا در دوره شاه سلیمان صفوی به پایان رسیده است. بنای قدمگاه به دلیل وجود سنگ سیاهی که روی آن جای پای منسوب به امام رضا دیده می‌شود، ساخته شده و یک مسجد و زیارتگاه است.
شکل اصلی باغ کنونی در دوران صفوی و به دستور شاه عباس اول احداث شد و در دوره‌های بعدی در زمان شاه سلیمان صفوی و در دوران ناصرالدین شاه قاجار مرمت‌هایی جهت حفاظت و احیاء باغ صورت پذیرفت. آخرین مرمت و بهسازی مجموعة مذکور در سال ۱۳۵۰ توسط سازمان حفاظت آثار آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد و به شماره ۲۳۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
*** *** *** *** *** *** *** ***
آرامگاه و مسجد محمد محروق
آرامگاه محمد محروق(یا مزار امامزاده محمد محروق) مربوط به دوره تیموریان و دوره صفویه است و در نیشابور، مجاور آرامگاه خیام واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره ثبت ۳۰۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
*** *** *** *** *** *** *** ***
شادیاخ
شادْیاخ یا شادی کاخ یا شادی یاخ یکی از محله‌های شهر کهن نیشابور بوده‌است که از اوایل سده سوم هجری مسکونی شده و تا سال ۶۶۹ هجری قمری که زمین‌لرزه آن را در هم درنوردیده، اهمیت ویژه‌ای داشته‌است. این محله به سبب کاخی که عبدالله بن طاهر به نام شادیاخ در آن بنا نهاد به این نام شهرت یافت. این محله یکی از محله‌های اشراف نشین نیشابور در گذشته و محل سکونت و زندگی امیران پادشاهان هنرمندان و نویسندگان درباری بوده. به طوری که امیران سلسله‌های طاهریان و سلجوقیان مرکزشان در نیشابور این کاخ معروف بوده‌است. ویرانی این کاخ با هم‌زمان حمله مغول به نیشابور بود و با زلزله ۱۲۸۱ دیگر کاملاً متروک و مدفون شد. شادیاخ نام کاخ محله باغ اطراف این منطقه در نیشابور نیز بوده‌است.
این مکان اکنون یکی از مراکز باستان‌شناسی در نیشابور است که بخشی از بقایای شهر کهن نیشابور در این محل نهفته‌است.
این محوطه، در شمار آثار تاریخی ملی ایران به شمار می‌رود و شماره ثبت آن ۱۰۹۱۰ می‌باشد.
*** *** *** *** *** *** *** ***
کاروانسرای شاه‌عباسی (نیشابور)
کاروانسرای شاه عباسی نیشابور از بناهای دوره صفویان است که امروزه کاربری موزه و فروش صنایع دستی دارد و در بافت مرکزی شهر نیشابور، خیابان امام خمینی (نیشابور)، قرار دارد. همانند بازار تاریخی نیشابور، گمان بر این است که ساخت این کاروانسرا از جمله اصلاحات دوره شاه عباس صفوی در نیشابور بوده است.
